crónica - Delmi Álvarez



Cetekovca, Croacia 02 de mayo 2013 . Delmi Álvarez

el derramamiento de la vida en una imagen podría ser la delgada línea digna que regresa esa ventana quemada por los mil soles que decía Czeslaw Milosz, y además, el ojo de la percepción… aquel que observa y habla en la propia fotografía, fuera de la lenta conciencia del hombre, por eso una fotografía solamente puede encontrar su reflejo en la propia imagen. La duración, la constante, el órgano que observa y toca. La razón aturdida, no puede más que abrir en canal su conciencia y por ende desarmar-se..

os traigo una fotografía

y unos fragmentos de un libro

que hace mucho tiempo me acompaña.

CRONICA     “Reporteiro de guerra en Iugoslavia “   DELMI ÁLVAREZ

[Fotografías, vivencias e horrores dun xornalista galego nas guerras de Croacia e Bosnia.] ED. xerais 1994

30 de agosto 1991

[ … ]

As ventás do taxi van abertas, e o aire quente da noite báteme na cara. Na lonxanía, un solpor vermello asemella una pincelada de cor sobre un lenzo. O chofer conduce un vello Lada e, no pouco inglés que sabe, trata de manter una conversa comigo para sonsacarme o meu interese pola visita á cidade e se cadra tamén uns dólares pola información que me poida dar.

- ¿Moléstalle a música, míster ?

- Non, pódolle xurar que a música iugoslava sempre me resultou atractiva.

- Verá, por aquí non veñen moitos turistas e os que veñen gústanos coidalos.

- Pola guerra, supoño.

- Así é. Dende que comenzou este lío cos vecinos de máis arriba o negocio non vai moi ben.

- Quero entender que antes se levaban ben e agora non se poden ver…

- Algo diso é. ¿Cómo é posible que queiran separarse de nós, da capital, onde está todo ? Iso que non o soñen nin espertos.

- ¿Logo non pensa que é un dereito de seu, elexiren entre querer separarse ou non ?

- Ouh, vostede xa sei por onde vén. Voulle dar un consello, amigo, os traidores da causa comunista e mailos seus amigos pasámolos polas armas. Xa ve o que lle digo: que teña coidado.

[ … ]

Máis aló, seis homes xogan ás cartas ensimesmados e absortos, alleos por momentos ás súas circunstancias. Unha nai abeira no colo un cativo que repousa a cabeza contra ela. O sol que cae a esta hora da tarde é asoballador; a hora da sesta leva implícita una tregua tácita por ámbolos dous bandos.

[ … ]

Acaban de montar un transmisor de urxencia e resístense a deixar o seu posto de traballo. Días máis tarde, en Zagreb souben que una granada destruíu a radio, matando a todos os que alí estaban.

[ … ]

- O inimigo está alí diante, a trescentos metros –bérrame Tomasezki, o noso guía.

- Isto é una loucura –contéstolle-, pouco menos que combaten corpo a corpo.

- Así son as cousas. O exército serbio ocupou a parte norte de Borovo ás 13:45, ou sexa, hai una hora, pero témolos acurralados. Hai xente nosa que os está castigando pola retagarda. Se vostede fica aquí una hora máis poderá comprobalo.

A trincheira ten un espacio moi reducido. As vaíñas están espalladas polo chan, e dúas revistas pornográficas permanecen corpo a terra.

Alguén da un berro, e escóitase un asubío por enriba nosa. A granada impacta nunha casa que non dista de nós máis de 25 metros. O estoupido é tremendo. Cando a casa comeza a arder eu, atónito, xa non entendo que estou a facer nesa liorta.

Un oficial cólleme polo brazo e sácame a rastro. Estou medio xordo e semi-inconsciente. Un forte asubío que me pita nos oídos tenme totalmente ido. No cuartel danme una copa de coñac e recupero a cor na cara. Un dos checos está desmaiado. A súa cara ten una cor loura, descomposta, coma se estivese a ver a morte de fronte.

- Tome esta taza de café, vaille dar ánimos para seguir traballando –dime Jakob, un home xa entrado en anos, cun tremendo bandullo, que leva una escopeta de caza ó lombo.

[ … ]

Entre o millo, ás 18 horas. Estamos corpo a terra e soan as sirenas de ataque aéreo. Hai movemento de tanques a poucos metros. Os meus amigos Josip, Marianovich e Iviza danme protección. Eles levan dous días entre o millo, de garda, para que os xornalistas poidan pasar e escribir sobre o que acontece. Só teñen chocolate, galletas e latas de sardiñas, e beben un zume de laranxa chamado Happy Day. Os mosquitos críbanme as orellas. Prajic Marko, un soldado croata, rocíame as mans e a cara con Aután.

En Loslovo, una pequeña aldea croata, os serbios atacaron ós poucos descendentes húngaros que vivían alí dende hai moitas xeracións (polo menos 8oo anos )

Cetekovca.

- Estades tolos, amigos. Aí non se pode entrar, hai menos de dúas horas os chetniks mataron 22 anciáns.

- Sabémolo e por iso queremos entrar.

[ … ]

Non sei como en vez de caer baixo as armas dos serbios non nos matamos nun accidente do coche. O pé trémame no acelerador, e lémbrome, de que non experimento a mesma situación dende que me examinei do carné de conducir. A aldea está baleira. Diante nosa, o coche de Javier Carballo. Os soldados mándannos parar e botámonos todos corpo a terra. Dous vellos saen correndo dunha casa, cara a nós. Kokoshka Shidone, de 70 anos, bótase a min, chorando, e intenta falarme en alemán. As súas mans son as mans dun labrego de calquera parte do mundo. Grandes, con terra entre as uñas, inchadas e con callosidades. Sinálanme una parede e explícame como morreron fusilados ou pasados polo cóitelo os seus vecinos. Boto una ollada polas ventas e vexo una cama desfeita de sanque. Pola rúa, irónicamente, una porca pasea cos seus porquiños. Máis adiante, una vaca aberta en canal desprende un cheiro fedorento.

[ … ]

O verán de Dubrovnik

Dubrovnik é a contradicción da guerra. Aquí as praias están inzadas de veraneantes. O ano pasado croatas, bosnios e serbios compatían mesa e mantel, Praia e noites estivais. Imos a un bar-restaurante a carón da Praia onde serven un peixe riquísimo. Afora, no peirao, uns veraneantes xogan ó billar. O sol castiga de verdade.

 [ … ]

En efecto, a pacificación non foi real nin un só instante. Ata podería asegurar que os combates se recrudeceron e tomaron máis corpo, aínda que a prensa estranxeira ben se encargou de comunicalo, que máis dunha vez saltou a primeira liña de combate para ser protagonista, sen querelo, desta guerra sen cuartel.

De tal xeito, a presencia dos informadores é temida e vista como una ameaza, polo que ninguén escatima medios para facelos calar. Unha boa proba diso é a cifra de sete xornalistas mortos e catro desaparecidos. (Agora, no ano 1994 xa van máis de 36. )

[ … ]

21 agosto 1993, sábado, o3:40 madrugada. Tren que me leva ata Ancona. En Venecia, mentres durmía, […]

Ó saír do hotel, diríxome á estación marítima, que se atopa a tres quilómetros de distancia, onde un caixeiro automático me vomita una morea de liras engurradas que mañá teño que trocar en marcos alemán. O ambiente turístico que se vive aquí é incomparable. Moitos alemán e franceses esperan turno para embarcaren nun enorme ferri. Pregúntolles onde van e cóntanme que queren percorrer toda Grecia. Falan de illas esquecidas con casas brancas nas que se queren perder da humanidade durante o mes de setembro. Despedímonos e fago a pé os malditos tres quilómetros. Escangállome na cama, totalmente vestido, ata que un raio de sol da mañá me acerta nun ollo.

Parapetos con sacos terreiros de máis de dous metros de altura protexen a sala de embarque de Maybe Airlines das balas dos francotiradores serbios. Decamiño á cidade, no barrio de Dobrinja, pódense ler enormes pintadas de recibimento:

WELLCOME TO THE HELL

Máis adiante tamén se pode ler: “Sarajevo é una illa rodeada de artillería pesada que espera a ocasión para borrala do mapa” A frase, tan sarcástica como significativa, está escrita no pouco que queda dunha parede destruída polas granadas de morteiro e os obuses. Son as pintadas de benvida a esta cidade, que fora sede olímpica dos Xogos de Inverno en 1984.

[ … ]

En Sarajevo, a prensa e a radio falan dunha calma aparente, oportunidade que Pablo e mais eu aproveitamos para visitar os hospitais e facer repaso global das secuelas da guerra.

A fame e os francotiradores son a realidade crúa e inmediata desta cidade sitiada.

“Non se pode amar sen vivir”, reza una pintada na estrada. Nas guerras apréndese a convivir cos demais. As condicións son extremas. Os xornalistas chegamos a coñecer profundamente ós nosos compañeiros de traballo.

[ … ]

O cerco de Mostar

Mostar 5 de setembro 1993. Mostar é unha cidade pequeña, situada nun fermoso val, que se atopa dividida en dous pola guerra. Dende a primaveira pasada a Armija resiste teimudamente un asedio dobre. Polo leste, dende as abas das montañas, o temible exército serbio apunta insistentemente con artillería pesada de 155 mm., apoiada polos chetniks, milicia que naceu en pasadas guerras e ataca por sorpresa. Os chetniks teñen zona pola cantidade de asesinatos que cometeron durante a guerra de Croacia. Polo oeste, norte e sur, o Consello de Defensa Croata, o HVO controla….

[ … ]

No camino ó Bolnica (hospital ) hai letreiros que indican Pazi Sniper (atención, coidado, francotiradores ). Todos pasamos correndo. O traballo das mulleres de Mostar configúrase como un matriarcado evidente. Os seus homes e fillos combaten n afronte mentres elas levan o peso da casa. Moitas caeron nas rúas, abatidas pola metralla e as despiadadas balas dos francotiradores. É unha loita diaria.

[ … ]

Operación sen anestesia

O hospital está alimentado por un xerador que ás veces falla e provoca un apagón xeral. Nun cuarto pequeño uns ciruxáns operan a unha muller que ten o rostro cheo de esquirlas. Todo transcorre con perfecta sincronización. Só se escoitan os laios dos feridos. A muller que están a operar ten uns vinte anos. É fermosa e posiblemente dese a talla en calquera concurso de beleza. A súa cara está marcada por infinitos puntos de feridas producidas pola metralla, pero o doutor asegura que non lle quedará marca ninguna.

[ … ]

- Por favor, vexa vostede esa nena e aquel soldado.

Atendo ó que me solicita e á beira da parede descubro unha cama ocupada por unha nena duns dez anos. A enfermeira explícame que se trata de Arijna Colakovic. E acende unha luz que a penas alumea. Retira a saba e o espectáculo que albisco é sobrecolledor. Á nena fáltalle parte da perna esquerda e ten a cabeza cosida de arriba abaixo.

- Unha granada –dime-. Xa non volverá falar.

A nai de Arijna pereceu no bombardeo.

[ … ]

Os feridos cos que falo en numerosas ocasións cóntanme que a metralla entra no corpo a moitos graos de temperatura, desgarrando todo o que atopa no seu camino, e a penas se sente. Logo comeza un proído e a roupa tínguese de sangue e, polo xeral, pérdese o coñecemento. Se cadra xa vin demasiados corpos desfeitos polas granadas racimo. Quedan irrecoñecibles.

[ … ]

Nunha das salas da UCI hai un agonizante de excepción, un coñecido psiquiatra do que non se facilitou o nome, que intentou suicidarse cravando repetidas veces un cóitelo no estómago. O doutor Saza Gopcevic fala con el e anímao. O psiquiatra non foi quen de soportar o nacemento doutra guerra. Vira unha de neno e chegáralle dabondo.

***

CRONICA     “reporteiro de guerra en Iugoslavia “   DELMI ÁLVAREZ

[Fotografías, vivencias e horrores dun xornalista galego nas guerras de Croacia e Bosnia.] ED. xerais

 

***********

 

releo los fragmentos como si se trataran de artillería, casquillos lanzados al aire con furia, os dejo un poema ahora de NIKOLA MADZIROV de un libro que pronto leeré y dejaré sus flagrantes destellos también en la morada de ccrider

CADA DÍA DE NUEVO EL MUNDO

CADA día de nuevo

reconstruimos el mundo:

 

 

aquí estarán las montañas,

más allá las ciudades,

esta tarde los ríos

cruzarán nuestro salón.

Y mañana, otra vez

a empezar por el principio.

 

Las cometas: a este cielo,

los armisticios allí.

 

En este juego sólo

se olvidaron de nosotros,

el mundo nos ponía

siempre en los mismos sitios:

 

yo dispuesto a dormir en

una caja de cerillas,

y tú, en un estuche de violín.

 

***

la percepción y los acontecimientos

son los mismos, ningún curso es continuo, percibir las variaciones dinámicas de las imágenes se convierte en un sin dios