Pola liberdade
A loita antifranquista
de Luís Costa
[Juan
García Durán]
EDICIONS
¡Canto
nos aprendeu esa maldita guerra civil! Se antes estábamos divididos, agora
estamos enfrontados. E que cousas máis terríbeis se ven. O mestre, o médico, o
alcalde e aquela manchea de obreiros que sabían ler e que nos proponían formar
un sindicato, todos, todos foron asesinados pola garda civil e os señoritos
vestidos de fascistas, e ata hai quen di
que o cura andaba entre eles.
¡E o
que vin na estación de Lugo o día que me trasladara de cárcere! Moitas, moitas
señoritas viñan despedir uns homes moi morenos, con pantalóns que parecían
saias cosidas polo medio, unas barbas moi longas e moi sucias. Dábanlles uns
paquetes de té, como o que me daba mamá cando estaba enfermo da barriga, e
algunas ata os bicaban. Cal non sería a miña inmensa sorpresa ao ver que unha
delas era Nini, a filla do notario, que case non nos miraba cando iamos
traballar a súa horta. Ao partir o tren, seguía tan alporizada e encarnada que
eu crin que non me vería; pero, ¡coitado de min!, viume e de seguida, virándose
cara ás outras, dilles: “Mirade, ¡un roxo!”, ao tempo que, coa man nerviosa,
guindoume á cara uns escrapularios e medallas que lles regalaban aos que
partían para a fronte. Unha delas preguntolle á outra: “¿Por qué non o
matarían?”.
E eu
que as tiña a todas por tan puras e tan boas cando os domingos as vía saír da
igrexa. ¿Por qué este desbocarse dos sentimentos humanos? E, sobre todo, ¿para
qué? ¿É que a nosa desgracia ou a nosa desaparición pode facelas máis felices?
Tantas e tantas preguntas xorden na miña imaxinación que temo tolear. Antes,
que non pensaba en nada, era case feliz; agora que comezo a comprender a vida e
a sentirme máis eu, véxome tan pouca cousa, tan inseguro, que só me queda unha
esperanza: ler, ler moito, saber; si, este é o camiño.
46
[ …
]
Ao
constatar a miña propia reacción ante a norte, sentíame contento da miña
valentía e coraxe. Lograra vencer o medo da desaparición, do non ser para sempre.
E comezaba a temer que cando o momento se repetise, quizáis non me sentiría tan
forte, quizáis dubidase, quizáis desfalecese. Por iso lamentaba profundamente
non ter saido con eles, xa que sabía que morrería como un home. Neste momento
víame como espectador de min mesmo e sentiame orgulloso. Por outra parte,
gustaríame ir con eles; ían tan valentes, e sobre todo Galán, tan arrogante,
tan maxestoso, esposado, andando lentamente coa cabeza alta a pesar de que o
asasino administrador o empurraba a punta de pistola. ¡Qué magnífico debe ser
morrer así!
De
vez en cando sentíase unha portada seca no rastrillo. Este ruido quedoume de
tal forma gravado que moito tempo despóis de conmutado da pena de norte, non
podía escoitalo sen estemecerme, e se vivise cen anos e ao cabo deles sentise
de novo ese ruido, produciríame o mesmo efecto. Cos primeiros raios de luz
entrando pola ventá, sentíronse outra vez os vivas. O ruído duns motores postos
en marcha indicounos que saían para o Campo da Rata (ao carón da Torre de
Hércules). Dentro duns momentos todo remataría para aqueles mártires. E á cifra
de centos de milleiros engadiríanse tres nomes máis.
Sentíanse
choros procedentes da galería de mulleres e a Aurora que berraba:
—¡Asasinos!
¡Asasinos!
Escoitouse
unha descarga de fusilería e logo uns disparos de pistola.
¿Cómo
caerían? ¿Cara a diante? ¿Cara a atrás? ¿Cómo caería eu? ¿Tardaría moito en
morrer? ¿Dispararíanme á cara, ao corazón, ao ventre? Esta visión perseguíame á
forza de querer evitala. Que preto estaba o final coa súa tráxica realidade.
Inmediatamente
despois de tocar diana, veu un oficial e díxonos que nos chamaban á xefatura, a
onde iríamos un a un.
79
VIII
Folga
de fame en Alcalá de Henares
A
casualidade fixo que ao caer Penedo, un dos homes máis activos e intelixentes
do Partido Galeguista, na detención da Gran Vía, préndense tamén, e como
consecuencia dun cacheo no hotel onde vivían, a Aguirre, nacionalista vasco, e
aos irmáns Saco, galeguistas, cos que, desde 1937 ano en que coincidimos no cárcere
de Coruña, gardo de sempre unha grande amizade. Estes dous loitadores
exemplares que caían por quinta o sexta vez, mantiñan o seu filosófico sorriso,
que a adversidade reforzara en vez de debilitar. Nunca coñecín nestes homes un
intre de dúbida, de cansanzo ou abatemento. Eran a xenuina representación do
galego que a adversidade volveu escéptico e resignado e que, coñecendo toda a
hipocresía do home, están de volta no longo camiñar. Nada os sorprendía e moi
poucas cousas os entusiasmaban. Posuían esa aguda representación do galego
disfrazada de inxenuidade que tanto engaña e sorprende aos non galegos.
Despois
de catro anos, e como se non existise unha paréntese no tempo, comezamos as
nosas clases de latín coas famosas frases: “Decíamos onte… “. Ao finalizar,
conversábamos, dando un paseo, sobre o intrincado dos problemas que se lle
formulan ao home. Nunca estiveramos en desacordo, malia as nosas diferentes
concepcións ideolóxicas. Ás veces eu era máis galeguista ca eles e, outras,
eles máis libertarios ca min.
Con
Aguirre era moi difícil falar porque todas as horas e todos os minutos éranlle
poucos para os seus estudios de Filoloxía. Sen hipérbole, pódese decir que se
deitaba e se erguía co libro n aman e que nin para comer o deixaba. Saco
dicíame: “Este home estudia coa cabeza, coas mans, cos brazos, coas pernas, e
con todo o seu corpo”. Todos os seus xestos, os seus movementos e a súa
dirección tiñan un só obxectivo: estudiar.
Pero
un día dedicoume uns minutos.
—Imos
ver, ¿non cres que poderiamos fugarnos de aquí? Xa estou de cárcere ata o
curuto. Noutra etapa botei catro anos e, desta vez, non será moito menos.
—Si,
é posíbel, pero teño máis confianza na posibilidade que ofrece un traslado,
sobre todo se é un pouco longo. E como non imos tardar en ser xulgados, este
non se fará agardar.
—De
acordo, pero paréceme relativamente doada unha fuga polo ventano que dá ao
retrete do noso cuarto.
—Ben,
podemos ver as posibilidades e, se son boas, poñémonos á obra.
(…)
Cando
xa cría que o da miña fuga do Equipo Cirúrxico estaba esquecida, un día
chamáronme á sala de xuíces. Un tenente de seguridade, cun escribente
agardábame:
—Son
o xuíz instructor da causa pola fuga do Equipo Cirúrxico. ¿Quen o axudóu a
fuxir?
—Ninguén.
—¿Entón
os da moto ou o coche que o recolleron na porta non estaban de acordó con
vostede?
—Está
vostede informado. (Á vez que me sorría). Non, non me axudou ninguén —díxenlle—.
Nin moto, nin coche, nin “ná”.
—¿Canto
lles deu aos gardas para que o deixasen fuxir?
—Nada.
—¿Vaime
decir vostede que non estaban implicados?
—Claro
que non.
—Entón
non era posíbel que fuxise.
—Si
que foi posibel.
—¿Quere
vostede decirme cómo?
Expliqueille
todo, ocultándolle, naturalmente, que o rapaz ferido na bicicleta e mais o seu
pai víranme partir.
—Pois
buscoulle vostede a ruina aos gardas que o custodiaban.
—Sintoo
con toda sinceridade. É máis, se con alguna declaración podo favorecelos, estou
disposto a iso, aínda que me cargen cinco ou dez anos máis, enriba dos vinte ou
tinta que me poñan.
—Non,
vostede non pode facer nada que non sexa decir a verdade. E se eu fixese
constar, isto que vostede di perxudicaríaos bastante.
—Se
vostede se compadece deles, como parece, tome vostede a miña declaración no
sentido que máis poida axudalos e eu asínoa.
—Lémbrase
vostede demasiado tarde de favorecer a eses homes. Iso era antes de que fuxise.
Debía pensar que os perxudicaba.
—¿É
que o policía que me pegou o tiro pensou un só intre no prexuízo que me
causaba?
—Fixoo
no cumprimento do seu deber.
—E
eu no cumprimento do imperativo vital fuxín.
—Xa,
xa, xa lle darán a vostede imperativo.
Asinei
a declaración e saín.
207
[Juan
García Durán]
EDICIONS
A NOSA TERRA
.jpg)
.jpg)
